Hermen Schotanus Blok: ‘We kunnen als onderwijs samen de maatschappij mooier maken’

Hij heeft als VMBO-docent 76.000 volgers op Facebook, helpt het onderwijs van de kennis uit de samenleving te profiteren én strijdt tegen het lerarentekort. Maar je kunt Hermen Schotanus (38) ook kennen van de actie waarmee hij twintig leerlingen tóch mee op schoolreis naar het buitenland nam. We spraken met de leraar die nu even geen leraar is, maar wel een stortvloed aan ideeën heeft om impact te maken op het onderwijs.

Ha Hermen, hoe ben jij in het onderwijs terechtgekomen?
“Ik was best een lastige leerling. Als ik niet begreep waarom ik iets moest leren, dan vond ik het heel moeilijk om mezelf te motiveren. En ik stelde kritische vragen. Ik wisselde nogal eens van school. In 2003 studeerde ik communicatie. Daar wilde ik mee kappen, maar ik durfde dat niet tegen mijn ouders te zeggen. Zij zaten allebei in het onderwijs. Ik dacht dat ze misschien niet boos zouden worden als ik overstapte naar de pabo. Helaas trapten ze daar niet in. Toch was het wel een goede keuze. Ik begon aan de pabo en kon via een zijroute in het vmbo aan de slag. Daar voelde ik me helemaal thuis. Ik kon met die leerlingen echt al goede gesprekken voeren, bijvoorbeeld over de maatschappij.”

Je begon vervolgens op een middelbare school in de Utrechtse wijk Overvecht. Hoe was dat?
“Heel zwaar, maar ook heel tof. Het was spannend, er gebeurde altijd wat. Overvecht was een wijk met veel problemen. Ondanks dat de school steeds verder achteruit ging, en uiteindelijk zelfs failliet, had ik een hele mooie tijd daar. Ja, we maakten bizarre dingen mee. Leerlingen die vuurwerk afstaken in de aula bijvoorbeeld. Veel van deze kinderen kwamen uit een arme omgeving en voelden zich niet gezien. Maar ze waren ook heel dankbaar. Als je energie in hen stak, dan kreeg je dat ook terug. Sommigen sturen me nu zelfs nog berichten om me te bedanken.”

Ben je toen ook met het sociale media-account ‘VMBO-docent’ begonnen?
“Nee, dat kwam acht of negen jaar geleden pas. Ik werkte in Rotterdam-Zuid op een vmbo-school. Mensen waren altijd zo negatief over het vmbo, het zou het afvoerputje van de samenleving zijn. Een heel rare opmerking, alleen al omdat 60% van de kinderen naar het vmbo gaat. Ik vond het juist mooi om op het vmbo les te geven. Ik bedacht VMBO-docent als een soort geuzennaam. Mijn account werd heel populair. Daardoor kreeg ik de kans om op veel plekken het positieve geluid over het vmbo te delen.”

Een paar jaar geleden kwam je weer in het nieuws. Nu niet als VMBO-docent, maar omdat je leerlingen mee op reis wilde nemen. Waarom vond je dat belangrijk? “Mijn leerlingen in Rotterdam mochten in het vierde jaar op schoolreis naar Londen. De halve groep kon dat niet betalen en dus niet mee. Terwijl zo’n reis zo waardevol is. Je maakt van alles mee: mensen spreken een andere taal, betalen met een andere valuta en de cultuur is anders. Ik wilde mijn leerlingen heel graag meenemen naar Polen, onder meer om ze het concentratiekamp in Auschwitz te laten zien. Ik moest daar geld voor inzamelen. Ik was altijd al het type dat zelf initiatief nam. Je kunt wel wachten op een subsidie, maar wat als je die niet krijgt? Dan kun je het toch zelf regelen? Ik zag een wedstrijd van Opel waarbij mensen een auto konden winnen. Ik dacht: als ik die win, kan ik hem verkopen en van de opbrengsten op reis met mijn leerlingen. Ik won helaas niet, maar het filmpje ging wel viraal. Ik opende een crowdfunding en haalde zo genoeg geld binnen.”

“JE KUNT WEL WACHTEN OP EEN SUBSIDIE, MAAR WAT ALS JE DIE NIET KRIJGT? DAN KUN JE HET TOCH ZELF REGELEN?”

Hoe was de reis?
“Heel bijzonder. 80% had überhaupt nog nooit gevlogen. Een van de kinderen kwam op het vliegveld aan met een kopie van zijn paspoort. Zijn moeder bang was dat hij het kwijt zou raken. Het was gelukkig op Rotterdam Airport, dus kon ze nog snel naar het vliegveld komen om zijn paspoort te brengen. Alle leerlingen vonden het superspannend. Het was echt een nieuwe cultuur: ze moesten euro’s omruilen voor de Poolse złoty, Engels praten en ik nam ze mee naar de grotten bij Krakau en naar Auschwitz.”

MAAK OOK IMPACT MET EEN SCHOOLREIS

Je staat zelf niet meer vast voor de klas, maar bent druk bezig met onder meer Stichting Meester Rembrandt. Kun je daar wat over vertellen?
“Rembrandt van Rijn had veel leerlingen, maar dat zou nu niet meer mogen van de overheid omdat hij niet de juiste papieren had. Terwijl het leermeesterschap heel waardevol is. Ik nodigde in mijn lessen mens en maatschappij ook altijd experts van buitenaf uit. Bijvoorbeeld iemand die ondergedoken zat in de Tweede Wereldoorlog en over die ervaring kwam vertellen. Of iemand die vertelde over homorechten. Ik kan dat zelf wel doen, maar een ander heeft daar meer verstand van. Het onderwijs moet veel meer gebruikmaken van de kennis uit de samenleving.”

Wat zijn je toekomstplannen?
“Ik ben bezig met de begeleiding van een oriëntatietraject voor talenten van buiten het onderwijs. Ik wil iedereen de kans geven te onderzoeken of het onderwijs wat voor hen is. Dit kan een oplossing zijn voor het lerarentekort. Misschien wil ik in de toekomst wel aan de slag in het mbo, op de pabo of de lerarenopleiding. De studenten leren hoe je leerlingen motiveert. Of ga ik een opleiding tot schooldirecteur volgen. Of de politiek in. Genoeg opties. Onderwijs blijft voor mij het mooiste wat er is. Daar zit alles in van de maatschappij. Ik hoop wel dat we stoppen met de “afrekencultuur”, het continue toetsen en al zo vroeg een scheiding maken op basis van niveau. Laat kinderen lekker tot hun achttiende samen naar school gaan. Je kunt altijd nog bij bepaalde vakken groepjes vormen op basis van niveau. We kunnen als onderwijs samen de maatschappij mooier maken.”